Şebnem TURHAN
Enflasyon yükselişini sürdürüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran yüzde 5,4 düzeyinde olan beklentinin hafif altında haziranda aylık yüzde 4,95 artan tüketici enflasyonu yıllık yüzde 78,62’ye yükseldi. 24 yılın doruklarında kalmaya devam eden tüketici enflasyonuna haziranda en büyük katkı ay boyunca süren kamu artırımlarından geldi. Elektrik ve doğalgaz artırımları ile içki ve sigaradaki vergi artışları aylık enflasyonun yüzde 30’unu oluştururken besinde çay, şeker ve sütteki yükselişler tesirli oldu. Global çapta yüksek giden petrol fiyatlarının tesiriyle içeride artan akaryakıt ve motorin artırımları da enflasyonu arttırdı. Yurtiçi üretici enflasyonu ise yüzde 138,31’e çıktı. Analistler her data sonrası tüketici enflasyonunda tepenin ne vakit görüleceği konusunda tartışmayı sürdürürken döviz kurlarındaki yükselişin de bu beklentide tesirli olduğunu belirtti. Ayrıyeten analistler yalnızca maliyet enflasyonu değil talep enflasyonunun da hayli yüksek olduğuna işaret etti.
TÜİK bilgilerine nazaran besinde aylık enflasyon yüzde 2,09 arttı ve bunun manşet tüketici enflasyonuna katkısı 0.57 puan oldu. TÜİK artık unsur fiyatlarını açıklamadığı için hangi hususların bu artışta daha tesirli olduğu görülemiyor. Lakin eser kümeleri bazında değişim yayınlanıyor. Buna nazaran haziranda zerzevat fiyatları yüzde 24,85 düşerken taze meyveler yüzde 2,85, yumurta fiyatları yüzde 3,02 fiyat düşüşü yaşadı. Lakin buna karşın işlenmiş besinde yükseliş sürüyor ve aylık yüzde 7,53 oldu. Çay fiyatlarına yüzde 19,49, taze sütte yüzde 15,22, tereyağında yüzde 13,13, peynirde yüzde 12,41 ve meyve sularında yüzde 13,13 oranında artırımlar yaşandı. Bunlar da besin kümesinde aylık enflasyonu yükseltti.
İçki ve sigarada vergi ayarlamaları
Alkollü içecekler ve tütün kümesinde ise yapılan vergi ayarlamasıyla aylık artış yüzde 2,61 oldu ve manşet tüketici enflasyonuna katkısı 0.12 puan oldu. Bu ay olağanda yapıldığı üzere 6 aylık enflasyon sonrasında vergilerde yeni bir düzenleme beklenmiyor zira otomatik ayarlama bu yıllık kararnameyle kaldırıldı.
Konut kümesinde aylık yüzde 8,34’lük artışla manşet enflasyona katkısı 1.17 puan oldu. Haziran başında konutlarda elektrik fiyatları yüzde 15 artırılmış doğalgaz artırımı ise yüzde 30 olarak uygulanmaya başlamıştı. Bu iki artırım ile kiralardaki artışla konut kümesinde aylık enflasyon yükseldi. Kiralarda ise haziran ayında artış yüzde 3,11 olarak belirlendi.
En yüksek artış yaratan ulaştırma grubu
Ev eşyası kümesinde ise dövizdeki oynaklık tesirli oluyor. Bu küme ithal eserlerin ve üretim için yapılan ithalatın tesiriyle kurlara daha hassaslık gösterirken haziranda aylık artış yüzde 3,96 oldu ve manşet enflasyona katkı 0.35 puan olarak hesaplandı. Sıhhatte yüzde 1,97’lik artış 0.06 puanlık bir artış yarattı.
Küresel piyasalarda Rusya-Ukrayna savaşının ve üretim yetersizliği petrol fiyatlarının dalgalı seyretmesine neden oluyor. Haziranda da bu petrol fiyatlarındaki artış içeride akaryakıt ve motorin fiyatlarını yükseltti. Bunun yanı sıra yeniden kurların tesiriyle araba fiyatları da zamlanırken yaz aylarının başlamasıyla artan talep ve yükselen maliyetler otobüs ve tren biletlerinin de artmasına yol açtı. Tüm bunlarla ulaştırma kümesinde aylık enflasyon yüzde 10,59 arttı ve 1.88 puan ile haziranda enflasyonu en çok olumsuz etkileyen küme oldu.
Ekonomistler datayı nasıl yorumladı?
YIL ORTALAMASI YÜZDE 75 DÜZEYİNDE KALACAK
Coface Ekonomisti Seltem İyigün: Aylık enflasyon beklentilerimizle paralel geldi. Enflasyonun, mevsimsellik tesirinden dayanak aldığını görüyoruz. Giysi ve ayakkabı kümesindeki aylık değişimin yüzde 0,08’de kalması, taze zerzevat ve meyve fi yatlarındaki yüzde 15’in üzerindeki düşüş ve buna bağlı olarak işlenmemiş besin fi yatlarının birebir periyotta yüzde 3’ün üzerinde gerilemesi, aylık enflasyonun daha yüksek gelmesinin önüne geçti. Burada olumlu sayılabilecek bir gelişme, global resesyon kaygılarıyla birlikte hammadde fi yatlarının gerilemesi olarak gösterilebilir. Bu trend devam ederse, dokumacılık eserlerinin fi yat artış suratında bir yavaşlama görebiliriz. Öte yandan güç fi yatlarındaki aylık yüzde 16,2’lik artışın, hizmet fi yatlarının tekrar üst gitmesine neden olduğunu görüyoruz. Taban fiyatın de artmasıyla bu kümedeki fi yat ataletinin devam etmesini bekleyebiliriz. Global olarak dizel ve motorin eserlerinin tedarikindeki badireler, tarım eserleri fi yatlarında artış baskısı yaratabilir. Enflasyonun, beklentilerdeki bozulmanın da tesiriyle yüksek seyrine devam ederek sene ortalamasında yüzde 75 düzeyinde kalacağını öngörüyoruz.
ENFLASYONDA KATI SEYİR DEVAM EDİYOR
InvestAZ Araştırma Yöneticisi Dr. Tuğberk Çitilci: Haziran ayı manşet enflasyon verisi artış suratı beklentilerin hafi f üzerinde gerçekleşirken, enflasyon tarafında katı seyrin devam ettiği görülüyor. Bilhassa, güç fi yatlamaları tarafında yaşanan üst istikametli eğilim, maliyet enflasyonu tarafından talep enflasyonu üzerine atalet tesiri, döviz kurunda geçişkenlik ve artan besin fi yatlamalarının olumsuz yansıması, manşet enflasyon tarafında kısa ve orta vadede üst istikametli risklere neden olduğu görülüyor. Bilhassa, maliyet enflasyonunda yaşanan üst istikametli eğilime dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. ÜFE-TÜFE ortasında makas 59,69 puan olarak gerçekleşti. ÜFE-TÜFE makasında yüksek seyrin ilerleyen devirde talep enflasyonunda yaşanabilecek dezenflasyon sürecinde, maliyet enflasyonu baskısından ötürü ötelenmelere neden olabilir. Bu bağlamda, manşet enflasyon ile birlikte maliyet enflasyonunda yaşanan gelişmelerin yakından izlenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Fiyatlar genel seviyesi ana eğilimlerine bakıldığında katı seyrin yılın ikinci yarısında devam etme ihtimalini göz gerisi etmiyoruz.
Yİ-ÜFE, TÜFE makası 60 puana yükseldi
TÜİK bilgilerine nazaran Üretici enflasyonu haziranda bir evvelki aya nazaran yüzde 6,77, geçen yılın aralık ayına nazaran yüzde 61,68, geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 138,31 artış gösterdi. Üretici tüketici enflasyonu ortasındaki fark da 59.69 puana çıktı. Endüstrinin 4 bölümünün haziranda yıllık enflasyonu, madencilikte yüzde 142,68, imalatta yüzde 120,47, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 369,20 ve su temininde yüzde 81,47 oldu. Haziranda madencilikte yüzde 6,97, imalatta yüzde 6,33, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 9,53 ve su temininde yüzde 6,94 yükseliş var. Ana sanayi kümelerinin yıllık artışlar, orta malında yüzde 126,06, sağlam tüketim malında yüzde 85,98, dayanıksız tüketim malında yüzde 111,81, güçte yüzde 317,87 ve sermaye malında yüzde 85,65 oldu.
ENAG’a nazaran yıllık tüketici enflasyonu yüzde 175,77
Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) bilgilerine nazaran yıllık enflasyon yüzde 175,55 oldu. Haziran ayındaki tüketici fi yat endeksi ise yüzde 8.31 arttı. ENAG’a nazaran son 6 aylık oran ise yüzde 71,44 olarak gerçekleşti. ENAG raporunda “TÜİK alt kümeleri gösterge olarak alındığında en az aylık artış yüzde 0.80 ile sıhhat en fazla yükseliş ise yüzde 16.51 ile konut kaleminde gerçekleşmiştir” tabirine yer verdi.