Enflasyon, mayıs ayında piyasa beklentilerinin altında gelirken, genele yayılan güçlü fiyat artışları devam etti. TÜİK datalarına nazaran; mayıs ayında yüzde 5’e yakın artması beklenen TÜFE, aylık yüzde 2,98 artış gösterdi. TÜFE yıllık yüzde 69,97’den yüzde 73,5’e yükselirken, açıklanan bilgi ekonomistlerin yüzde 77 yükseliş beklentilerinin epey altında kaldı. TÜFE beklentilerinden sapma gösterse de 1998 yılı Ekim ayından bu yana en yüksek düzeye ulaşmış oldu. Üretici fiyatlarında yıllık yüzde 132,2 artış yaşanırken, ÜFE-TÜFE ortasındaki makas 58,7 puan ile rekor düzeye ulaştı. Mayıs enflasyonuyla birlikte Türkiye, dünyanın en büyük 20 iktisadında açık orta en yüksek enflasyona sahip ülke oldu. Türkiye’nin akabinde ikinci sırada uzun mühlet ekonomik kriz ile gayret eden Arjantin var. Ülkede enflasyon yüzde 51,3 düzeyinde.
En fazla katkı ulaştırmadan
Aylık enflasyon artışında besin, ulaştırma ve konut ana kalemlerindeki katkılar öne çıktı. Ayrıyeten, besin fiyatlarındaki seyir ve ithal eser fiyatlarındaki artışla da lokanta ve mesken eşyası dalı enflasyonu üst çeken öbür kalemler oldu. Aylık bazda artışın en yüksek olduğu ana kümeler; yüzde 6,53 ile alkollü içkiler ve tütün, yüzde 6,15 ile cümbüş ve kültür, yüzde 5,47 ile lokanta ve oteller oldu. Mayıs ayında yıllık bazda en yüksek artış 107,62 ile ulaştırmada yaşandı. Sepette yüzde 25 yükü olan besin ve alkolsüz içeceklerde artış ise yüzde 91,63. Fiyatı en çok artan üçüncü ana küme da yüzde 82,08 ile mesken eşyası. Ulaştırma kümesi TÜFE’ye 0,61 puan ile en yüksek katkı yapan küme olurken, besin kümesi 0,45 puan, otel ve restoran kümesi 0,38 puan, konut kümesi 0,32 puan, mesken eşyası kümesi ise 0,29 puan katkı sağladı. Yıllık bazda ise besin kümesi TÜFE’ye 23,12 puan ile en yüksek katkı yapan küme olurken, ulaştırmadan 16,22 puan, konut kümesi 9,56 puan geldi.
Çekirdek enflasyonda yeni rekor
Çekirdek enflasyon aylık bazda sürat kese de yükseliş eğilimi devam ediyor. Piyasalarda en fazla izlenen özel kapsamlı TÜFE C endeksi, aylık bazda yüzde 3,44 arttı. Endeks, nisan ayında yüzde 4,5 artmıştı. Çekirdek enflasyonda yıllık artış ise yüzde 55,7 olan piyasa beklentisinin de üzerinde kalarak yüzde 52,37’den yüzde 56,04’e yükseldi ve böylelikle yeni rekor görüldü.
Paket çeşit fiyatları yüzde 71 arttı
Mayısta fiyatı en fazla artan eser yüzde 71,04 paket çeşitler oldu. Geçen ay paket cinslerdeki fiyat artışını yüzde 14,98 ile hava yolu ile yolcu nakliyatı, yüzde 14,16 ile tereyağı, yüzde 13,91 ile çocuk giysi fiyatı izledi. Mayısta fiyatı en çok artış gösteren başka eserler ortasında yüzde 12,52 ile taze meyveler, yüzde 12,1 ile peynir, yüzde 11,58 ile taze süt, yüzde 11,49 ile oteller, pansiyonlar ve öbürleri, yüzde 10,88 ile çay ve öbür demlendirilen içecek çeşitleri ve yüzde 9,18 ile mesken ile ilgili paklık materyalleri yer aldı. Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 23,78 ile sebzede oldu. Bunu yüzde 13,13 ile yumurta, yüzde 3,15 ile elektrikli küçük mesken aletleri, yüzde 1,91 ile likid hidrokarbonlar, yüzde 1,9 ile öteki büyük mesken aletleri eserleri takip etti.
Üretici fiyatları sürat kesmedi
Üretici fiyatları yüzde 7,7 artış beklentilerine rağmen mayısta aylık yüzde 8,76 arttı. Yıllık Yİ-ÜFE mayısta yüzde 121,8’den yüzde 132,16’ya çıkarak, 1995’ten bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Üretici fiyatları mayıs ayında, aralık ayına nazaran yüzde 51,43, on iki aylık ortalamalara nazaran ise yüzde 80,38 artış gösterdi. Madencilik ve taşocakçılığında yüzde 133,49, imalatta yüzde 115,18, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 360,3 ve su temininde yüzde 70,02 artış yaşandı. Ana sanayi kümelerinin yıllık değişimleri; orta malında yüzde 122,21, güçlü tüketim malında yüzde 83,41, dayanıksız tüketim malında yüzde 106,82, güçte yüzde 300,16 ve sermaye malında yüzde 79,08 artış olarak gerçekleşti.
Son artırımlar, haziranda yansıyacak
Haziran ayında hem maliyet enflasyonu tesiri hem de yapılan artırımların tesiriyle, yıllık orandaki yükselişin devam etmesi bekleniyor. Ekonomistler alkollü içecek ve tütünlere gelen ÖTV artırımının haziran ayına yaklaşık 0,5 oranında yansımasını bekliyor. Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan, son devirde yapılan doğalgaz, elektrik ve akaryakıt artırımlarının tesirinin haziran enflasyonu içerisinde görüleceğini belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı: “Doğalgaz konut tarifesindeki yüzde 30’luk artış haziran enflasyonunu 0,46 puan etkilerken, elektrik konut tarifesindeki yüzde 15’lik artış 0,35 puan üst taraflı tesir yapacaktır. Böylelikle, doğalgaz ve elektrik artırımlarının haziran ayı enflasyonu üzerindeki toplam tesiri direkt 0,81 puan olacak.”
Prof. Dr. Özatay ‘ivme kaybı’na dikkat çekti
Enflasyon bilgilerini DÜNYA’ya kıymetlendiren Prof. Dr. Fatih Özatay, TÜFE’nin beklenti altında gelmesinin dikkat cazibeli olduğunu belirterek, yıllık artışın da ivme kaybettiğine işaret etti. Özatay, “Yıllık TÜFE aralıkta kasıma nazaran 15 puan arttı. Ocakta 13, nisanda 9, mayısta 3,5. Bu bilgiler ‘Enflasyon tepeye gerçek mu yaklaşıyor?’ sorusunu akıllara getiriyor. Lakin yalnızca mekanik bakışla yaklaşmadan; ÜFE, memleketler arası piyasalar ve kurdaki gelişmeler takip edildiğinde bu bakışın büsbütün gerçek olmayabileceğini de gözden kaçırmamak lazım” değerlendirmesini yaptı. Enflasyonla çaba edilmediğini, bunun için topyekun hareket edilmesi gerektiğini vurgulayan Özatay, şöyle devam etti: “Eylülde 8 lira olan kur bugün 16’nın üzerinde. İki kat artış her şeye yansıyor. Maliyet enflasyonu ile çaba edebilmek için kur artışını durdurmak ve aksine çevirmek gerek. Enflasyonu kalıcı olarak düzeltmek için de; faiz kararlarına karışılmaması, TCMB’nin bağımsız olması, maliye siyasetinde döviz endeksli gelir garantilerinin kesinlikle gözden geçirilmesi, KKM’den çıkılması, döviz cinsinden borçlanmaktan vazgeçilmesi, Hazine’nin döviz riskini azaltılması, kamu bankalarının ucuz kredi açmaya zorlanmaması, adil bağımsız bir hukuk sistemi olması, Türkiye’nin risk primini düşürecek yapısal ıslahatların devreye sokulması kural.”
TÜİK, unsur sepeti yayımlamayı bıraktı
TÜİK, TÜFE bilgilerinin Eurostat tarafından talep edilmeyen kimi alt dağılımlarını mayıs itibariyle yayımdan kaldırdı. ‘Madde sepeti ve ortalama fiyat’ artık tablolarda yer almayacak. Değişiklikle 400’den fazla kalemin tek tek ortalama fiyatı ve değişimi artık görülemeyecek. Bunun yerine 100’den fazla kalemin endeks olarak değişimleri gösterilecek. TÜİK’in yaptığı değişiklik öncesi motorin akaryakıt otogaz üzere başka farklı fiyat değişimlerini izlemek mümkündü. Değişiklik sonrası ise “kişisel ulaştırma araçlarının işletimi kalemi” altında değişikliklerin sonucunda oluşan bir endeks görülebilecek.