Mehmet KARA
Küresel güç krizi, Türkiye’de gücün yanında pek çok bölümü de direkt etkiledi. Güçteki fiyat artışlarından en çok etkilenenlerden biri de çimento dalı. Bunun nedeni çimento fabrikalarının güç ağır bir üretim yapması. Türkiye çimento Sanayicileri Birliği CEO’su Volkan Bozay, Güç Günlüğü’nden Sabiha Kötek’in sorularını cevapladı:
Çimento-enerji bağlantısını sorsak…
Bir sanayi dalı üzere görünse de aslında çimento üreticileri birer güç firması üzere çalışıyor. Pandemi sonrası güç kriziyle birlikte gücün toplam maliyetler içindeki hissesi çok süratli arttı. 1.5 sene evvel çimento dalında gücün üretim maliyetlerindeki hissesi yüzde 70’lerdeyken şu anda yüzde 80’ler, yüzde 90’lar seviyesinde. Hasebiyle biz neredeyse güç dalı üzereyiz.
Bu benzerliğin size tesirleri neler?
Enerji kesimi hangi gelişmeden ne kadar etkileniyorsa biz de o kadar etkileniyoruz. Zira üretim için taşı alıyorsunuz, 30 santigratla başlıyor, çeşitli basamaklardan geçirip 1000 dereceye kadar ısıtıyorsunuz, sonra fırında yaklaşık 1450 derecede eritiyorsunuz. Bunun için de 2000 derecelik ısıya gereksiniminiz var. O ortada da büsbütün güç kullanıyorsunuz.
Ana güç kaynağınız ne?
Ana kaynak kömür ve petrokok. Çimento üretimi kalorifik bedeli çok yüksek kömürlerle yapılabiliyor, taşkömürü ile yapılabiliyor. Linyitle buna ulaşmanız çok sıkıntı. 6 bin-7 bin kalorilik kömürleri kullanıyorsunuz, muhakkak standartlarda. Son devirde bunu bulmak da güç. Son devirde alternatif yakıtları değerlendirmeye çalışıyoruz. Zira maliyetler çok fazla arttı. Ayrıyeten Rusya-Ukrayna krizinden sonra tedarik problemleri da başladı.
Kömür tedariki neden zorlaştı pekala?
Savaş periyoduna nazaran fiyatlar biraz geriye gerçek geldi lakin şimdiki meşakkat şu: Evvelden piyasayı takip ediyordunuz, ona nazaran bir fiyat vardı, şu anda fiyatı anlık alıyorsunuz süreci çabucak bitirmeniz gerekiyor. Krizden evvel kömür 80 dolar/ton civarındaydı, savaş devrinde 420 dolar/ tona kadar çıktı, artık 300 dolar/ton civarında gidiyor. Ancak bazen o denli oluyor ki, 200 dolara da bulabiliyorsunuz. İlişki yaptınız, sonraki gün 300 dolarlar civarında bulabiliyorsunuz. Fiyatlar o kadar çok dalgalı ki…
Bunun sizin üretiminize, satışınıza tesirleri ne?
Diyelim ki siz aşikâr bir fiyattan aldınız, bir müddet sonra daha düşük fiyattan yakıt tedarik eden rakibiniz varsa rekabet avantajınızı kaybediyorsunuz. Kesimdeki dinamikler ona nazaran değişiyor. Hatta son periyotta ihracat fiyatlarını da olumsuz etkiliyor. Maliyet hesabı yapmak zorlaşıyor. Şu anda en büyük sorun bu.
Yaşananlar sizin maliyetinizi ne kadar artırdı?
Enerji maliyetlerimiz geçen yılın birebir periyoduna nazaran ithal kömür yaklaşık altı kat artmış durumda. İthal kömürde yüzde 600 fiyat farkı var. Bu çok büyük bir fark. Petrokok alternatif bir tahlil, onu kullanan fabrikalar da var lakin her tesis kullanamıyor. Onda da maliyetler yaklaşık üç kat artmış durumda. Alternatif yakıtlarda da çok artış oldu, yerli linyitte de fiyatlar yaklaşık iki kat artmış durumda. Elektrikte de o denli.
Maliyeti kurtarmayan üretimi durduruyor öyleyse…
Üretimi durdurmayı bölüm çok tercih etmiyor. Bir halde bir formül bulundu ancak işin berbatı iç piyasada da üretim yavaşladığı için satışlarda düşüş var. Üretim ister istemez yavaşladı. Maliyet yapamama telaşı var. Bugün yaptınız maliyetin yarın ucuz mu değerli mı kalacağını bilemiyorsunuz. Fiyatlardaki dalgalanma nedeniyle öngöremiyorsunuz.
Az evvel alternatif yakıtlar dediniz, nedir onlar?
En değerli alternatif atık ısı geri kazanımı. Şu anda yaklaşık 141,5 MW’lık bir yatırım yapılmış durumda. 570 bin konutun günlük tüketimini karşılayacak kadar atık ısıdan geri kazanımımız mevcut. Yaklaşık 16 fabrikada 25 hatta bu sağlanıyor. Aslında toplam 320 MW’lık bir potansiyel var. Önümüzdeki periyotta bu yatırımların artabileceğini düşünüyoruz. Hele cezbedici bir devlet teşviki gelirse bu potansiyelin rahatlıkla değerlendirileceğini düşünüyoruz. Bu mevzuda kamuyla görüşmeler sürüyor.
Atık ısı dışında neler var?
Yenilenebilir kaynaklardan, güneş gücünden de yararlanıyoruz. Mevzuatla ilgili birtakım ufak tefek problemler olsa da pek çok yerde güneş gücü ile üretim yapmaya başladık. Dalın kullanabileceği 120-150 MW’lık bir güneş potansiyeli var. Şu anda devreye alınan heyeti güç 24,5 MW. Fizibilite evresindeki toplam şurası güç de 210 MW. Yatırım etabındaki toplam güç ise yaklaşık 79 MW. Bir de atıktan türetilmiş yakıt (ATY) var. Bunların kalorifik pahaları çok yüksek.
Hangileri onlar?
Ömrünü tamamlamış lastiklerde 7000 kaloriye kadar çıkabiliyorsunuz. Lakin oradaki dert ayrıştırmanın düzgün yapılıp yapılmadığı. Olağanda düşük karbonlu çimento üretimi için yurtdışında, bilhassa emisyonu düşürmek için atık kullanılıyor. AB’de de bu türlü. AB’yi baz aldığımızda ülkemizde de atıktan türetilmiş yakıtın yüzde 50 civarında kullanılabileceğini düşünüyoruz. Şu anda bu oran yüzde 8’ler seviyesinde. Yani çok büyük bir potansiyel var.
ATY petrokok ithalatını önleyebilir
Atıktan tüketilmiş yakıtlara da değinen Volkan Bozay, “Biz bir yandan güç, bir yandan sanayi, hatta bir yandan da bertaraf tesisleriyiz” dedi. Bozay “Bize geleni bertaraf ediyoruz. Bunu yaptığımız vakit da cari istikrara yılda yaklaşık 250-300 milyon dolarlık katkı sağlayabiliriz. Atıktan türetilmiş yakıtın vakitle petrokok ithalatının önüne geçeceğini düşünüyoruz” diye konuştu.