Necmi ÇELİK/KATAR
Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk, geçen günlerde düzenlenen Milletlerarası Hava Nakliyeciliği Birliği (IATA) yıllık genel heyet toplantısında soruları yanıtladı. Öztürk, havacılık sanayisinde bayan yönetici sayısının artırılması konusunda erkeklerin de efor göstermesi gerektiğine vurgu yaptı.
Uluslararası Hava Nakliyeciliği Birliği (IATA) yıllık genel konsey toplantısında ödül aldınız ve havacılıkta toplumsal cinsiyet eşitliği üzerinde tesirli bir konuşma yaptınız. Türkiye’de birinci bayan havayolu şirketi CEO’su olmanızı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Evet, Türkiye’de sivil havacılık tarihinde havayolu kesiminde birinci bayan genel müdür, birinci bayan CEO olarak misyona gelen kişi oldum. Dünyada durum nasıl onu söyleyeyim. Birinci 100 içinde yalnızca 9 bayan CEO var. Bunlardan biri de ben oldum artık. Aslında bu sayı daha da azdı. Benden sonra iki yeni bayan CEO daha katıldı.
IATA’ya baktığımızda aşağı üst 400 civarında üyesi var. Bu sayı içinde de 24 bayan CEO var. Demek ki yüzde 6 civarında bir orana denk geliyor bu sayı. Toplumsal cinsiyet istikrarını sağlamak üzere IATA’nın ‘yüzde 25 by 2025’ isimli bir programı var. Yani 2025 yılına kadar her ünitede bayan sayısının yüzde 25’e çıkarılması hedefleniyor. Bir istikrardan bahsediyorsak ve dünya nüfusunun yüzde 50’si bayansa erişilebilir gayeler koyarak öncelikle bu yüzde 25’lik amaca ulaşmalıyız. Pegasus olarak biz de bu programa birinci imza atan havayolları ortasındayız. 2019’un başlarında bu imzayı attık. Burada yalnızca Türkiye değil globalde de bu amaca ulaşmak ve başka havayollarını da teşvik etmek gerek.
IATA yıllık genel heyet toplantılarına tüm dünyadan havayolu şirketlerinin CEO’ları ve üst seviye yöneticileri de katıldı. Bu platformda toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine yaptığınız konuşma nasıl bir tesir yarattı iştirakçiler üzerinde?
Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda aslında şunu görüyorsunuz. Şayet toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanamadığı takdirde yetenek kaybının ne seviyede olacağını herkes biliyor. Burada bir sorun yok, lakin bu mevzuda nasıl ilerleyelim ve mahzurları aşalım o bahiste net bir yol haritasından bahsetmek kıymetli. Ben örneğin bu konuşmada net amaçlara vurgu yaptım, net aksiyonları belirttiğim için de nitekim karşılık buldu. Tebrik edenler, tanışmak isteyenler çok oldu hakikaten konuşmam sonrasında. Somut adımlar attığımız ve adımları da gerçekçi belirlediğimiz için çok olumlu tepkiler aldım havacılık dalı yöneticileri ve paydaşlarından. Alışılmış ki onur ve gurur duyuyorum Türk havacılık bölümünde birinci bayan CEO olmaktan ötürü.
Havacılık dalı bu dönüşümü nasıl gerçekleştirecek?
Toplumsal cinsiyet istikrarını sağlamanın çok kısa vadede çözülecek bir husus olmadığını biliyoruz. Uzun bir seyahat olduğunun ve çok efor sarf edilmesi gerektiğinin şuurundayız alışılmış ki. Kıymetli olan buna inanmak. Umuyorum bu bayan yönetici rüzgarının gerisi gelir. Zira havacılık sanayisi mevcut haliyle çok erkek hâkim bir pozisyonda. Kabin grubunda bayan egemenliği var örneğin, lakin o da başka bir mevzu aslında. Kabin vazifelisi bayan olur imajı hâkim bir görüş. Orda da roller yeniden cinsiyete nazaran atandığı için bu algının da lisanımızın de değişmesi gerekir. Yalnızca bir bayan CEO atandığı için değil, bayanların bu vazifelere layıkıyla gelebileceğini gösterebilmek açısından bu gelişme değerli. Bu mevzuda hem kişisel hem de kurumsal olarak büyük efor gösterilmesi gerekiyor. Bu uğraşın bayan erkek birlikte gösterilmesi değerli. Bu birlikte efor ile değişmeyecek hiçbir şey olmadığına samimiyetle inanıyorum.
Pegasus’ta bu cinsiyet eşitliği yahut cinsiyet istikrarı sağlamak açısından neler yaptığınızı biraz anlatabilir misiniz?
Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda şirket bazında net bir strateji belirlemek gerekiyordu. Biz evvel o denli yola çıktık. Şirketin tüm kademelerinde bu çeşitliliği nasıl sağlarız konusunda somut çalışmalar yaptık. Eşit fırsatlar nasıl sunabileceğimize odaklandık. Bir çerçeve stratejisi ile başladık kısaca. Bu bahiste herkes çok istekli ve bu cinsiyet istikrarının sağlanması konusunda ikna olmuş durumda. Beşerler ferdî olarak inanıyorlar zati. Siz bunu nitekim somut bir hale getirdiğiniz vakit , en üst kademe de bu işin sponsorluğunu yaparsa herkes bu seyahatte peşinizden geliyor. İkinci sırada aşikâr maksatlar koyma ve bunları aksiyonlarla desteklemek geliyor. Bu maksatları sayı olarak da koyabilirsiniz, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda şuur artırma ve farkındalık yaratma gayretlerine da odaklanabilirsiniz. Hasebiyle her mevzuya kapsayıcılık ve çeşitliliği sağlama noktasından bakıyoruz artık. Bilhassa çalışan anneler için önemli kolaylıklar getirdik Pegasus’ta. Kabinde ve kokpitte doğum sonrası uçuşa dönen anneler için yatılı uçuş planlamıyoruz örneğin. Bu uygulamayı çocukları üç yaşına gelinceye kadar uzatıyoruz. Annelerin çocuklarından başka kalmaması bizim için çok değerli.
Mevcut durumda cinsiyet istikrarında nasıl bir tablo var Pegasus’ta?
Şu anda Pegasus bünyesinde 67 bayan pilot var. Toplamda yüzde 7’ye yakın bir orana denk geliyor. Bu orana yüzde 1-2 üzere küçük sayılardan geliyoruz. Bu türlü baktığımızda mevcut oran çok büyük bir gelişmeyi söz ediyor. Genelde çalışan annelerin işe dönüşlerinde kesinti doğum sonrasındaki devirde oluyor. Biz meslek seyahatleri yarım kalmasın diye bir dizi kolaylık getiriyoruz. İsterlerse bir yıl fiyatsız müsaade de alabiliyorlar. Özel sıhhat sigortaları var. Tüm çalışanların bu mevzuyu sahiplenmeleri değerli. Birtakım hususlarda işbirliklerine gidiyoruz öbür sivil toplum örgütleri ve kurumlarla da. Örneğin satış kısmında bu yıl stajyer kız öğrenci istihdamına da başladık. Satış konusu da erkek hükümran ve klâsik metotlarla ilerlemiş yakın vakitlere kadar. Havacılıkta o kadar olmasa da farklı bölümlerde bayanın en az temsil edildiği birçok örnek var.
Toplumsal cinsiyet eşitliği çok derin bir alan, yapılacak çok iş var. Lisanın değişmesi çok kıymetli dediğim üzere.
“Kadınlara kendilerine güvenmelerini öneriyorum”
Her seviyede bayan çalışanlara ve profesyonellere ve yöneticilere bildiriniz nedir?
Bayanlara şunu söylemek istiyorum, kendilerine nitekim güvensinler. Bayanlar bir role yüzde yüz fit ederlerse, yani bilgi, maharet ve tecrübelerini kâfi görürlerse aday oluyorlar. Erkekler ise çabucak her misyona çarçabuk aday olabiliyorlar. Araştırmalar gösteriyor ki erkekler bir vazifeye yüzde 65 bile fit etseler başvuruyorlar. Lakin bayanlar talip olmuyor. Kendine inanç ve çok çalışmak değerli, kendini geliştirmek değerli. Bu her yaşta ve her durumda gerekli. Eğitimlerle gerekirse koçluk hizmeti alarak kendilerini geliştirmeye devam etmeliler. Pes etmemek değerli. Bu bayan erkek istikrarı ve eşitliğini bulunduğu her ortamda savunmalılar. Tabi şunu da vurgulamalıyım ki ben bu noktaya bayan ve erkeklerin eşit görüldüğü bir şirket kültürünün hâkim olduğu bir ortamda geldim. Ben öncelikle başarılı bir önder olmak istiyorum. Bu vazifesi yaptığım mühlet boyunca başarılı bir halde yürütmek istiyorum cinsiyetimden bağımsız olarak. Günün sonunda bu misyonu tamamladığınızda da bir iz bırakmak ve başarılı bir başkandı denilsin isterim.
“CEO’luk sesimizi duyurma fırsatı sunacak”
Siz uzun vakittir Pegasus’ta kıymetli misyonlarda bulundunuz, yalnızca bayan olduğunuz için CEO’luk vazifesine getirilmediniz. Kuşkusuz büyük emek ve disiplinli çalışmanın bir sonucu değil mi?
Ben uzun yılardır bu cinsiyet istikrarı konusuna yakından bakıyorum. Artık bu dengesizlik gerçeğinin şuuruna daha da fazla varınca, CEO olarak bu mevzuya cinsiyetten bağımsız bakmak gerektiğine inanıyorum. Kıymetli olan liyakat. Kişinin kendini geliştirmesi, kendine yatırım yapması, amaçlarını koyması ve çok çalışması gerekiyor. Ben 30 yıldır bu bölümdeyim ve gerçekten çok çalışarak kendimi geliştirerek, daima sanki daha yeterli nasıl yapabilirim diyerek bu noktalara geldim. Hiç pes etmedim, bu da çok değerli. Çok zorluk yaşadığım vakitler oldu mu oldu tabi ki. Pes etmedim, zira havacılık işini çok seviyorum ve tutkuyla bağlıyım. Pegasus birinci günden beri içinde olduğum hoş bir seyahat ve bugünlere getiren grubun da bir parçasıyım, bu da çok değerli. Toplumsal cinsiyet eşitliği çok derin bir alan, yapılacak çok iş var. Lisanın değişmesi çok değerli dediğim üzere.
Sesinizi memleketler arası platformlarda daha sık duyurma talihine sahipsiniz artık değil mi?
Pegasus filosunda bugün 93 uçak var ve 89 dış noktaya uçuyor ve artık milletlerarası taşıyıcı bir şirket haline geldi. Hasebiyle CEO’luk misyonu bana bir bayan yönetici olarak birçok memleketler arası platformda sesimizi duyurma bahtı da veriyor. IATA nezdinde aldığım bu ödül de bu fırsatlardan biri aslında. Toplumsal cinsiyet eşitliği üzere hususları da milletlerarası alanda temsil etmenizi ve bu mevzuda bir ilerleme kaydedilmesi için önayak olmanızı sağlayabilir. Bu gücü kullanmak lazım.